Russische toestanden is een uniek oorspronkelijk Nederlands werk uit 1904, de neerslag van een Ruslandreis, waarin Ignotus (pseudoniem voor Pieter Johannes Kromsigt) een zeer kritische kijk geeft op de Russische maatschappij van die dagen en op de Russische cultuur in het algemeen. In plaats van een reisverslag is Russische toestanden veeleer een politiek pamflet. Haarfijn beschrijft Kromsigt hoe het tsaristische regime te werk gaat bij het bespioneren, indoctrineren en knechten van zijn onderdanen. Kromsigt heeft uitgesproken opvattingen over de Russische cultuur. Hij ontmantelt de mythe van de `diepzinnigheid’ van het Russisch-orthodoxe geloof en laakt het gedweep met de 'Russische ziel’.

Hoewel bijna een eeuw geleden geschreven, is Russische toestanden actueler dan ooit. Kromsigts typering van de moezjiek, de 'gewone man’, is uit het leven gegrepen, zijn Russische 'koopman’ lijkt een kopie van de Russische parvenu anno nu, terwijl zijn beschrijving van de politieke onhoudbaarheid van het tsarenregime en zijn voorspelling van de revolutie van 1905 een blauwdruk lijkt voor de ophanden zijnde val van Jeltsin.

Pieter Johannes Kromsigt (1866-1941) was een vooraanstaand predikant in onder meer Rotterdam en Amsterdam. Hij publiceerde talrijke geschriften over dogmatische en kerkelijke vraagstukken. Niet voor niets gebruikte Kromsigt voor Russische toestanden een pseudoniem, waarachter hij zijn ware identiteit lange tijd met succes heeft kunnen verbergen.

Russische toestanden wordt ingeleid door Hubert Smeets: journalist, auteur van Gekrenkte Zielen, en van 1990-1993 correspondent voor NRC Handelsblad in Rusland. Wat Smeets vooral treft, zijn de overeenkomsten tussen Kromsigts analyses anno 1904 en zijn eigen, recente ervaringen in Rusland.